Penerimaan Dan Halangan Dalam Pusaka Islam

السلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسم الله الرحمن الرحيم.. الحمدلله رب العالمين، والصلاة والسلام على أشرف المرسلين، وعلى اله وصحبه أجمعين. أما بعد

“Timbul persoalan dari sebilangan masyarakat. Siapakah dan kenapa ia layak menerima harta pusaka?. Siapa pula yang terhalang dari menerima harta pusaka?. Ini perlu diketahui secara jelas sebelum berlakunya pembahagian tersebut supaya masing-masing tahu kedudukannya.”

Justeru itu, untuk mengetahui akan jawapan bagi persoalan tersebut adalah lebih elok kita membicarakan soal definasi terlebih dahulu. Sebagaimana disebutkan oleh al-‘Alim al-Imam Shabban :-

Sesungguhnya pengenalan setiap ilmu sepuluh perkara : Definasi, Perbincangan, Kemudian Faedah, Kelebihan, Nisbah serta Pengantar cara, Gelaran, Petikan, Hukum Syara’, Masalah, Setengah daripada setengahnya memadai, Barangsiapa yang mengetahui ke semuanya akan mendapat kemuliaan.

Definasi Ilmu Mirath

Pada bahasa ia dinamakan dengan dua makna iaitu perbuatan waris dan dengan makna mewariskan.

Dari segi Istilah pula ialah : Ialah ilmu dengan kaedah-kaedah untuk mengetahui hak setiap waris daripada tarikah ( harta peninggalan ).

Sebagaimana diketahui, ilmu pembahagian harta pusaka ini dinamakan sebagai Ilmu Faraid. Dengan kata lain bermakna ilmu fiqh warisan dan ilmu hisab sebagai jalan mengetahui pusaka si mati daripada harta ataupun hak-hak.

Definasi Waris

Di dalam bahasa Arab ia disebut Al-Irith bermaksud : Perpindahan sesuatu daripada sesebuah kaum kepada sesebuah kaum yang lain atau seseorang kepada seseorang. Sebagaimana firman Allah SWT berbunyi :

“Nabi Sulaiman mewarisi daripada Nabi Daud a.s…"                                  ( Surah An-Naml : 16 )

Mewarisi dalam erti bahasa Arab bersifat umum dengan pelbagai makna iaitu mewarisi takhta, rumah, kenderaan, pangkat, harta dan sebagainya. Manakala dalam istilah ahli fuqaha’ pula ialah bermakna : Perpindahan milik daripada si mati kepada waris yang masih hidup samaada berupa harta, tanah ataupun hak-hak daripada hak syariat seperti gadaian, kaffarah dan lain-lain lagi. Ia tidak dinamakan warisan seperti mewarisi takhta, pangkat kemuliaan dalam istilah fuqaha’.

Apakah rukun-rukun menerima harta pusaka?

Rukun penerimaan harta pusaka ini terbahagi kepada tiga bahagian :-

1.Orang yang akan mewarisi harta si mati.
2.Orang yang meninggal dunia dan meninggalkan harta kepada waris.
3.Harta peninggalan berkenaan.

Baiklah sekiranya sudah mengerti apa itu ilmu faraid atau pembahagian harta pusaka, kita terus pula kepada persoalan diatas. Pertamanya persoalannya siapakah yang layak menerima harta pusaka dan sebab-sebabnya ada empat perkara. Sebagaimana berikut :-

1. Pertalian Nasab ( Keturunan )

Antaranya ialah mereka yang terdiri dari kedua ibu bapa, anak-anak, bapa saudara dan lain-lain lagi.

2. Perkahwinan

Perlu diketahui, perkahwinan ini bermaksud sebuah ikatan perkahwinan yang sah walaupun tidak berlaku persetubuhan. Maknanya sekiranya selepas sahaja akad berlaku si suami atau isteri meninggal dunia belum sempat berlaku persetubuhan maka waris boleh mewarisi harta pusakanya.

3. Wala’ ( Wilayah )

Perkara yang ketiga ini jarang berlaku sekarang kerana ia melibatkan hamba sahaya. Walaubagaimanapun saya cuba jelaskan gambarannya. Misalnya, apabila mati bekas hamba dan beliau mempunyai harta tetapi tiada waris seperti bapa dan anak nescaya hartanya itu dipusakai oleh bekas tuannya ( yakni yang memerdekakan hamba tersebut ).

4. Islam

Jika seorang muslim meninggal dan tidak mempunyai sesiapa untuk diwarisi hartanya maka harta peninggalan itu hendaklah diserahkan kepada Baitul Mal.

Persoalan kedua yang dilontarkan diatas ialah siapa yang terhalang dari menerima harta pusaka?Maka jawapannya bolehlah dibahagikan kepada tiga bahagian seperti berikut :-

1. Bunuh

Perkara sebegini seringkali berlaku di dalam masyarakat sehinggakan filem-filem dan drama ada terselit memaparkan kisah sebegini. Pada asalnya seorang waris berhak menerima harta pusaka namun diharamkan menerimanya selepas dia membunuh pewarisnya ( si mati ). Bagi Mazhab Syafi’e membunuh dengan sengaja atau tidak tetap terhalang mewarisi. Begitu juga jika seorang gila atau budak kecil. ( Pendapat ulama’ mazhab lain rujuk Al-Mughni jilid VI )

2. Hamba

Segala bentuk perhambaan. Bergelar status hamba maka beliau tidak boleh menerima pusaka dari sesiapa pun melainkan setelah dibebaskan.

3. Berbeza agama

Begitu besar penghinaan bagi mereka-mereka yang murtad sehinggakan tidak layak untuk menerima harta pusaka. Itu belum lagi termasuk hukuman yang dikenakan didunia mahupun akhirat. Wal iyyazubillah. Contoh bagi situasi ini ialah, seorang anak yang beragama Kristian tidak boleh menerima pusaka dari bapanya yang beragama Islam jika ketika meninggal dunia masih lagi beragama kristian tersebut. Begitu juga sebaliknya.

Dari Asamah bin Zaid r.a, sabda baginda Rasulullah SAW: “Orang Islam tidak mewarisi harta pusaka orang kafir dan orang kafir tidak mewarisi harta pusaka orang Islam”.
( Hadis Riwayat Muslim Syarah Nawawi 11/52 )

Sebagai peringatan, yang dimaksudkan agama orang kafir itu adalah satu, tidak ada bezanya samaada Hindu, Buddha, Yahudi, Kristian atau agama lainnya selain Islam. Ianya tetap dinamakan sebagai agama orang kafir.

Sepakat dari ulama’ muktabar mengatakan mereka ( murtad keluar dari agama Islam ) tidak boleh menerima harta dari orang muslim.

Terdapat persoalan lagi disini, adakah boleh mempusakai daripada orang murtad atau tidak ( yakni ahli keluarganya muslim )?

Jawabnya jumhur fuqaha’ daripada fuqaha’ Syafi’e, Maliki dan pendapat sah Hanbali : Tidak boleh mempusakai orang muslim dari orang murtad. Hartanya menjadi harta rampasan orang muslimin, akan dikembalikan sekiranya kembali kepada Islam. Bagi mazhab Hanafi pula, harta itu diwariskan kepada kaum muslimin ( Ini riwayat Saidina Ali, Abu Bakar dan Ibnu Mas’ud, sila rujuk Hasyiah Ibnu Abidin 7/359 ). Seandai jika yang murtad itu adalah seorang perempuan maka hartanya terpulang kepada warisnya ini kerana dalam mazhab Hanafi perempuan tidak wajib dibunuh tetapi dipenjara sehingga kembali kepada Islam.

Namun ada ulama’ menambah syarat halangan keempat iaitu Daurul Hukmi.

Kesimpulannya

Sebagai mengakhiri bicara hukum pada kali ini, ingin saya selitkan sabda Rasulullah SAW sebagai pedoman, pengajaran dan penghayatan. Sabda Baginda :-

“Pelajarilah ilmu faraid ( Pusaka ) serta ajarilah kepada manusia kerana ia merupakan separuh daripada ilmu dan ia juga merupakan ilmu yang pertama diangkat daripada umatku”. ( Riwayat Ibnu Majah dan juga Hakim )

Sekian, Wallahu Ta’ala A’lam..

Rujukan :-

1. Kitab Al-Mirath Wal Wasiyyatu Al-Wajibatu Fil Syaria’ti Islamiyyati Tahun 3, Oleh Ustaz Doktor Judah Abdul Ghani Basiuni, Ketua Bahagian Fiqh Kuliyyah Syariah Wal Qanun Tanta, Universiti Al-Azhar.

2. Pusaka dalam perspektif Islam, Mohammed Fauzi Abdul Aziz, izin terbit BPP PMRAM.

3. Fiqh Lima Mazhab, Oleh Muhammad Jawad Mughniyah.

4. Fiqh Al-Manhaji, Oleh Dr.Mustofa Al-Khin, Dr.Mustofa Al-Bugho & Ali Asy-Syarbaji.

5. Ahkam Al-Mawarisi Dirasah Tathbiqiyyah ( 1400 ) Masalah Mirasiyyah Tasymilu Jami’ Halati Al-Mirathi, Oleh Muhammad Thoha Abul Ula Khalifah, Darul Salam Qaherah.

Ibnurashidi

2:38 AM, 29 Ogos 2008,

Siberbay.

"Luangkan sedikit masa anda untuk berkomentar, semoga sama-sama mendapat Tsaqafah dan Ilmu berguna..."